Biến chứng bệnh sởi là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của người bệnh, đặc biệt là trẻ em. Mặc dù bệnh sởi thường bắt đầu với các triệu chứng như sốt, ho, và phát ban, nhưng không phải ai cũng biết rằng bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm não, hoặc thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Vậy, biến chứng bệnh sởi có thể gây ra những gì và cách phòng tránh ra sao?

Biến chứng bệnh sởi có thể gặp phải

Bệnh sởi, mặc dù là một bệnh truyền nhiễm phổ biến, nhưng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng này có thể ảnh hưởng đến các cơ quan trong cơ thể, gây tổn thương lâu dài và thậm chí dẫn đến tử vong. Trong phần này, chúng ta sẽ cùng khám phá những biến chứng thường gặp và cách phòng ngừa hiệu quả.

Viêm phổi do sởi

Một trong những biến chứng nghiêm trọng và phổ biến nhất của bệnh sởi là viêm phổi. Đây là tình trạng viêm nhiễm ở phổi, có thể làm giảm chức năng hô hấp và gây khó thở. Viêm phổi do sởi thường xảy ra khi cơ thể không thể chống lại sự tấn công của vi khuẩn hoặc virus trong quá trình nhiễm trùng sởi. Những triệu chứng của viêm phổi do sởi có thể bao gồm ho, sốt cao, khó thở, mệt mỏi và đôi khi là đau ngực. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm phổi có thể gây tổn thương nghiêm trọng và dẫn đến tử vong.

Viêm não do sởi

Viêm não là một biến chứng hiếm nhưng vô cùng nguy hiểm của bệnh sởi. Đây là tình trạng viêm nhiễm não do virus sởi, có thể dẫn đến tổn thương não bộ, làm suy giảm chức năng thần kinh và có thể gây tử vong. Các triệu chứng của viêm não do sởi thường bao gồm đau đầu dữ dội, sốt cao, co giật, buồn nôn và nôn, thay đổi ý thức hoặc lú lẫn. Trẻ em dưới 5 tuổi và người lớn trên 20 tuổi có nguy cơ cao mắc viêm não do sởi, vì vậy việc tiêm phòng đầy đủ là một trong những biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa biến chứng này.

Tiêu chảy và mất nước

Bệnh sởi có thể gây ra tiêu chảy, một trong những biến chứng phổ biến ở trẻ em. Tiêu chảy kéo dài có thể dẫn đến tình trạng mất nước nghiêm trọng, gây suy kiệt cơ thể và ảnh hưởng đến các chức năng sinh lý bình thường. Các triệu chứng của tiêu chảy do sởi bao gồm đi ngoài nhiều lần, phân lỏng hoặc có máu, và cơ thể cảm thấy mệt mỏi. Nếu không được xử lý kịp thời, mất nước có thể dẫn đến tình trạng sốc, làm suy yếu chức năng tim và thận, đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Viêm tai giữa

Viêm tai giữa là một biến chứng khác thường gặp ở những trẻ mắc bệnh sởi. Khi viêm nhiễm từ mũi, họng lây lan đến tai, nó có thể gây viêm và sưng các phần của tai giữa. Biến chứng này thường gây đau tai, giảm thính lực, và trong một số trường hợp nặng có thể dẫn đến mất thính lực vĩnh viễn nếu không được điều trị kịp thời. Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng dễ bị viêm tai giữa do sởi nhất.

Viêm giác mạc và các vấn đề về mắt

Một trong những biến chứng ít được biết đến của bệnh sởi là viêm giác mạc, tức là tình trạng viêm nhiễm phần ngoài của mắt. Biến chứng này có thể dẫn đến mất thị lực tạm thời hoặc vĩnh viễn nếu không được điều trị đúng cách. Viêm giác mạc do sởi có thể gây đỏ mắt, chảy nước mắt nhiều, đau và nhạy cảm với ánh sáng. Trẻ em và những người có hệ miễn dịch yếu thường dễ bị viêm giác mạc và các vấn đề về mắt do bệnh sởi.

Hội chứng sởi sau khi khỏi bệnh

Sau khi khỏi bệnh sởi, một số người có thể gặp phải một hội chứng gọi là “hội chứng sởi hậu nhiễm”. Đây là tình trạng mà hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu sau khi bị nhiễm bệnh sởi. Những người mắc hội chứng này có thể gặp phải các vấn đề về sức khỏe như dễ bị nhiễm trùng hơn, mệt mỏi kéo dài và giảm khả năng chống lại các bệnh khác. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em và người già, vì họ có hệ miễn dịch yếu hơn.

Biến chứng liên quan đến hệ thần kinh

Bên cạnh viêm não, bệnh sởi còn có thể gây ra các biến chứng ảnh hưởng đến hệ thần kinh, bao gồm hội chứng subacute sclerosing panencephalitis (SSPE). Đây là một biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra nhiều năm sau khi mắc bệnh sởi, đặc biệt là ở những trẻ chưa được tiêm phòng. SSPE gây tổn thương nghiêm trọng đến hệ thần kinh trung ương, dẫn đến mất trí nhớ, thay đổi tính cách, co giật và suy giảm các chức năng thần kinh khác. Trong nhiều trường hợp, SSPE có thể dẫn đến tử vong trong vòng 1 đến 3 năm sau khi xuất hiện triệu chứng.

Nguyên nhân gây ra biến chứng bệnh sởi

Các biến chứng của bệnh sởi xảy ra chủ yếu do virus sởi tấn công vào cơ thể và gây viêm nhiễm. Tuy nhiên, sự xuất hiện của các biến chứng này cũng phụ thuộc vào một số yếu tố khác như sức khỏe của người bệnh, độ tuổi và tình trạng miễn dịch.

Sức khỏe kém và hệ miễn dịch yếu

Những người có hệ miễn dịch yếu, như trẻ em dưới 5 tuổi, người già, hoặc những người mắc các bệnh lý nền như HIV/AIDS, bệnh ung thư hoặc bệnh tự miễn, có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng nghiêm trọng của bệnh sởi. Khi hệ miễn dịch không thể chống lại sự tấn công của virus, bệnh sởi có thể phát triển thành các biến chứng nguy hiểm.

Chưa được tiêm phòng đầy đủ

Tiêm phòng sởi là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh sởi. Tuy nhiên, những người chưa tiêm phòng hoặc không tiêm phòng đầy đủ sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh và gặp phải các biến chứng nghiêm trọng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm chủng là biện pháp phòng ngừa tốt nhất để giảm thiểu sự lây lan của virus sởi và các biến chứng của nó.

Điều trị không đúng cách

Một số trường hợp bệnh nhân mắc bệnh sởi nhưng không được điều trị đúng cách, không chăm sóc hợp lý, hoặc tự điều trị không đúng phương pháp có thể dễ dàng dẫn đến các biến chứng. Việc điều trị kịp thời và theo đúng hướng dẫn của bác sĩ sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và cải thiện nhanh chóng tình trạng sức khỏe của người bệnh.

Phòng ngừa biến chứng bệnh sởi

Việc phòng ngừa các biến chứng của bệnh sởi không chỉ dựa vào việc điều trị bệnh kịp thời mà còn phụ thuộc vào việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh sởi từ trước khi nhiễm virus.

Tiêm phòng đầy đủ

Tiêm phòng là cách hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi bệnh sởi. Vaccine sởi được khuyến cáo tiêm cho trẻ em từ 12 tháng tuổi và nên được tiêm nhắc lại khi trẻ lên 4-6 tuổi. Đối với người lớn chưa từng mắc bệnh sởi hoặc chưa tiêm phòng đầy đủ, việc tiêm phòng vẫn là biện pháp bảo vệ tốt nhất để tránh mắc bệnh và các biến chứng nguy hiểm.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường

Để ngăn ngừa sự lây lan của virus sởi, việc duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường là rất quan trọng. Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người bệnh, và giữ vệ sinh môi trường sạch sẽ sẽ giúp hạn chế sự phát tán của virus.

Chăm sóc y tế kịp thời

Nếu phát hiện dấu hiệu mắc bệnh sởi như sốt, ho, phát ban, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời. Việc điều trị kịp thời sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ phát triển các biến chứng nguy hiểm và giúp người bệnh hồi phục nhanh chóng.

Dinh dưỡng hợp lý

Một chế độ dinh dưỡng đầy đủ và hợp lý sẽ giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giúp người bệnh nhanh chóng phục hồi và giảm nguy cơ gặp phải các biến chứng. Người bệnh cần được cung cấp đủ các dưỡng chất, đặc biệt là vitamin A, có tác dụng giúp cải thiện hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng của bệnh sởi.

Những biện pháp điều trị khi mắc bệnh sởi

Khi mắc bệnh sởi, việc điều trị không chỉ tập trung vào việc làm giảm các triệu chứng mà còn nhằm ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Điều quan trọng là phải tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ để việc điều trị hiệu quả và giảm thiểu rủi ro.

Điều trị triệu chứng

Bệnh sởi không có thuốc đặc trị, vì vậy việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc làm giảm các triệu chứng và hỗ trợ sức khỏe cho người bệnh. Các phương pháp điều trị triệu chứng bao gồm:

• Giảm sốt: Sử dụng thuốc giảm sốt như paracetamol để hạ sốt cho bệnh nhân. Tuy nhiên, cần phải tránh dùng aspirin cho trẻ em vì nó có thể gây ra hội chứng Reye, một tình trạng nguy hiểm ảnh hưởng đến gan và não.

• Cải thiện hệ hô hấp: Sử dụng thuốc ho và thuốc long đờm để giúp làm dịu họng và giảm ho. Nếu có dấu hiệu khó thở hoặc viêm phổi, bác sĩ có thể kê thuốc kháng sinh hoặc các phương pháp hỗ trợ hô hấp khác.

• Cung cấp đủ nước: Vì bệnh sởi có thể gây mất nước, đặc biệt là nếu có tiêu chảy hoặc nôn, việc cung cấp đủ nước và chất điện giải là rất quan trọng. Nên cho bệnh nhân uống nước đều đặn và bổ sung các dung dịch bù điện giải như oresol.

Chăm sóc tại nhà

Đối với những bệnh nhân mắc bệnh sởi có triệu chứng nhẹ, có thể chăm sóc tại nhà nếu tình trạng không quá nghiêm trọng. Cần đảm bảo các yếu tố sau:

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Bệnh nhân cần nghỉ ngơi hoàn toàn để cơ thể có thể phục hồi và chống lại virus hiệu quả.

• Giữ ấm cơ thể: Tránh để bệnh nhân tiếp xúc với gió lạnh hoặc thay đổi nhiệt độ đột ngột, vì điều này có thể làm tăng cơn sốt và gây khó chịu.

• Theo dõi sức khỏe thường xuyên: Kiểm tra nhiệt độ cơ thể bệnh nhân ít nhất mỗi 4-6 giờ, theo dõi các triệu chứng như ho, khó thở, hoặc các dấu hiệu viêm nhiễm khác. Nếu thấy có dấu hiệu bất thường, cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Điều trị biến chứng bệnh sởi

Nếu bệnh nhân có các biến chứng như viêm phổi, viêm tai giữa, hoặc viêm não, việc điều trị cần phải được thực hiện ngay tại bệnh viện dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.

• Viêm phổi: Nếu có viêm phổi, bệnh nhân cần được điều trị bằng kháng sinh hoặc các thuốc kháng virus tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Bệnh nhân có thể cần được nhập viện để theo dõi tình trạng hô hấp và có thể phải sử dụng máy thở nếu bị suy hô hấp nặng.

• Viêm não: Viêm não do sởi yêu cầu điều trị nội trú với sự chăm sóc đặc biệt. Các bác sĩ có thể sử dụng thuốc kháng vi-rút và thuốc chống co giật để kiểm soát các triệu chứng thần kinh. Trong trường hợp nặng, bệnh nhân có thể phải điều trị trong phòng chăm sóc đặc biệt.

• Viêm tai giữa: Viêm tai giữa thường được điều trị bằng thuốc kháng sinh và giảm đau. Bệnh nhân có thể cần phải theo dõi chặt chẽ để tránh nguy cơ mất thính lực.

Tầm quan trọng của việc tiêm phòng sởi

Với những biến chứng nguy hiểm mà bệnh sởi có thể gây ra, việc tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch là một trong những biện pháp quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe cho cả cá nhân và cộng đồng. Tiêm vaccine sởi không chỉ giúp bảo vệ người tiêm mà còn giảm sự lây lan của virus trong cộng đồng, tạo ra “hàng rào miễn dịch” bảo vệ những người chưa thể tiêm vaccine, như trẻ sơ sinh hoặc những người có hệ miễn dịch yếu.

Tiêm phòng sởi giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh

Khi tỷ lệ tiêm phòng cao, khả năng lây lan của virus sởi trong cộng đồng sẽ được hạn chế, từ đó giảm tỷ lệ mắc bệnh và những biến chứng nghiêm trọng. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nếu tỷ lệ tiêm phòng đạt trên 95%, dịch sởi sẽ khó có thể bùng phát, từ đó bảo vệ được sức khỏe của cộng đồng.

Tiêm phòng giúp bảo vệ nhóm nguy cơ cao

Tiêm vaccine sởi không chỉ bảo vệ người được tiêm mà còn giúp bảo vệ các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, và những người có bệnh lý nền. Những nhóm này thường có hệ miễn dịch yếu và dễ mắc phải các biến chứng nghiêm trọng của bệnh sởi.

Tiêm phòng là trách nhiệm cộng đồng

Mặc dù tiêm phòng sởi là một biện pháp cá nhân, nhưng nó cũng là một hành động có trách nhiệm đối với cộng đồng. Tiêm phòng đầy đủ giúp tạo ra miễn dịch cộng đồng, từ đó ngăn ngừa bệnh lây lan, bảo vệ những người chưa thể tiêm và giảm thiểu gánh nặng cho hệ thống y tế.

Các câu hỏi thường gặp về bệnh sởi và biến chứng

Bệnh sởi có lây không?

Bệnh sởi là bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan qua đường hô hấp khi tiếp xúc với dịch nhầy từ mũi hoặc họng của người bệnh. Bệnh có thể lây lan từ 4 ngày trước khi phát ban và kéo dài 4 ngày sau khi phát ban xuất hiện. Vì vậy, việc hạn chế tiếp xúc với người bệnh và thực hiện biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng.

Biến chứng bệnh sởi có thể xảy ra khi nào?

Biến chứng của bệnh sởi có thể xuất hiện trong hoặc sau khi bệnh nhân mắc bệnh sởi khoảng một đến hai tuần. Các biến chứng như viêm phổi, viêm não, hay viêm tai giữa thường xuất hiện khi cơ thể không có khả năng chống lại virus hoặc vi khuẩn tấn công.

Làm sao để phòng ngừa biến chứng bệnh sởi?

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là tiêm phòng sởi đầy đủ. Ngoài ra, việc giữ vệ sinh cá nhân, tăng cường sức khỏe, cung cấp chế độ dinh dưỡng hợp lý và chăm sóc sức khỏe kịp thời khi mắc bệnh cũng là những yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ biến chứng.

Có thể điều trị bệnh sởi tại nhà không?

Với những trường hợp bệnh nhẹ, bệnh nhân có thể điều trị tại nhà nếu theo dõi các triệu chứng cẩn thận và thực hiện các biện pháp chăm sóc y tế như uống thuốc hạ sốt, bù nước và nghỉ ngơi đầy đủ. Tuy nhiên, nếu có các dấu hiệu như khó thở, viêm tai, hoặc đau đầu dữ dội, bệnh nhân cần được đưa đến bệnh viện để được điều trị kịp thời.

Tiêm phòng sởi có hiệu quả lâu dài không?

Vaccine sởi rất hiệu quả và có thể bảo vệ lâu dài. Tiêm phòng sởi giúp cơ thể phát triển khả năng miễn dịch, giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng của bệnh sởi. Việc tiêm nhắc lại cũng có thể giúp duy trì hiệu quả của vaccine trong thời gian dài.